Święty Lucjan

Kapłan, męczennik, † 312
Nie znamy dokładnie daty jego urodzenia. Tradycja chrześcijańska nie przekazała nam żadnych również wiadomości o jego rodzinie. Musiała być jednak na tyle zamożna, że stać ją było dać synowi wszechstronne wykształcenie zwłaszcza w retoryce, co mu w przyszłości jako kapłanowi miało ułatwić głoszenie słowa Bożego i pisanie dzieł religijnych.
Po dość rychłej śmierci rodziców Lucjan sprzedał ojcowiznę, pieniądze rozdał ubogim i oddał się życiu bogomyślnemu. Ze szczególnym zaangażowaniem oddał się nauce języka hebrajskiego i studiom biblijnym. Sława młodego uczonego zaczęła ściągać do niego uczniów. Założył własną szkołę. Wśród nich znalazł się św. Grzegorz Cudotwórca († 290), biskup Neocezarei w Poncie, a do najgorliwszych propagatorów jego pism należał św. Jan Chryzostom († 407), patriarcha Konstantynopola, doktor Kościoła.
Największą zasługą antiocheńskiej szkoły św. Lucjana było to, że w interpretacji Pisma świętego pierwszeństwo przyznawała sensowi dosłownemu, literalnemu. Umiał się w tym przeciwstawić św. Lucjan takiemu autorytetowi, jakim był w pierwotnym chrześcijaństwie Orygenes († 254), który w interpretacji Biblii pierwszeństwo dawał sensowi przenośnemu, duchowemu, ukrytemu. Za nim poszli święci tej miary, co Ambroży († 397), Augustyn († 430) i Grzegorz I Wielki († 604). Wbrew Orygenesowi św. Lucjan twierdził, że Pismo święte należy interpretować tak, jak brzmi tekst, chyba, że autor natchniony daje wyraźnie do zrozumienia, że w danym wypadku chodzi mu o sens ukryty pod osłoną: przenośni, przypowieści czy też opowieści. Tej normy trzyma się po dzień dzisiejszy Kościół Katolicki.
Nie wiemy, co skłoniło św. Lucjana, że zamknął szkołę w Antiochii i przeniósł ją do Nikomedii. Być może, że krwawe prześladowanie Kościoła, jakie rozpoczął cesarz rzymski Dioklecjan (284-305, † 316), a kontynuowali je jego następcy (Maksymian Herkules † 310), nie mniej okrutny Galeriusz († 311) i Licyniusz († 324), w Antiochii wybuchło ze szczególnym okrucieństwem.
Kurs w Nikomedii musiał być (w owych latach przynajmniej) łagodniejszy, skoro nawet po aresztowaniu i uwięzieniu w ciągu 9 lat zapewniono Lucjanowi swobodę pisania w obronie wiary i w przyjmowaniu uczniów. Dopiero za panowania cesarza Licyniusza skazano św. Lucjana na wyrafinowane tortury, by mękami wymusić na nim wyparcie się Chrystusa; w końcu ścięto go mieczem dnia 7 stycznia 312 roku.
Cesarz Konstantyn Wielki nakazał przenieść śmiertelne szczątki Męczennika do Helenopolis (300). Podanie głosi, że właśnie przy relikwiach św. Lucjana miał cesarz Konstantyn pod koniec swojego życia przyjąć Chrzest święty z rąk biskupa Euzebiusza z Nikomedii w 337 roku.
O św. Lucjanie wygłosili najpiękniejsze pochwały: św. Jan Chryzostom i św. Hieronim.
Świętych o tym imieniu zna hagiografia katolicka 13. W Polsce to imię jest dość często spotykane. Topografia polska zna 14 miejscowości, które mogą wywodzić swoją nazwę od imienia św. Lucjana.